Contemporary İstanbul’un Sahibi Kimdir? — Bir Sosyolojik Okuma
Bir topluluğun, bir şehrin ya da bir kültürel etkinliğin “sahibi” dediğimizde ne anladığımız, aslında toplumsal ilişkilerin, güç yapılandırmalarının ve kolektif hayallerin ekonomik ve kültürel bağlamda nasıl biçimlendiğini sorgulayan bir sorudur. Contemporary İstanbul’un sahibi kimdir? sorusu bu nedenle sadece ticari mülkiyeti değil; kimlerin sesi duyulur, kimlerin sesi duyulmaz, kimlerin kültürel sermayesi artar, kimlerin ise marjinalleşir gibi pek çok sosyolojik katmanı da gündeme getirir.
Kendinizi bir sanat fuarının kalabalık koridorlarında gezinen bir izleyici olarak hayal edin: Her eserin ardında bireysel emeğin yanı sıra ekonomik güç ilişkileri ve toplumsal normlar vardır. İşte bu yazı, Contemporary İstanbul’un ardındaki insanları, toplumsal adalet arayışlarını ve eşitsizlikleri açığa çıkaran bir perspektiften ele alacak.
Contemporary İstanbul: Kavramsal Çerçeve
“Sahiplik” ve Kültürel Alanlar
Sahiplik, bir organizasyonun mülkiyetini tanımlamakla sınırlı bir kavram değildir; aynı zamanda o organizasyon üzerinde kimlerin karar alma gücüne sahip olduğunu, kimlerin değer üretip kimlerin değer aldığı gibi güç ilişkilerini de tanımlar. Contemporary İstanbul bir şirket gibi kurulmuş olabilir; ancak onun toplumsal “sahipliği” farklı aktörler arasında paylaşılır: kurucular, yönetim kurulu, sponsorlar, sanatçılar, koleksiyonerler ve izleyiciler. Bu çok katmanlı sosyal ağ, fuarın kültürel üretim ve tüketim ilişkilerini belirler.
Contemporary İstanbul Kimdir?
Contemporary İstanbul, Türkiye’nin önde gelen uluslararası çağdaş sanat fuarıdır ve 2006 yılında kurulmuştur. Kurucusu ve uzun yıllar yönetim kurulunun başında bulunan isim sanat koleksiyoncusu ve sanat piyasası aktörü Ali Güreli’dir. Ali Güreli, Contemporary İstanbul’un vizyonunu belirleyen, fuarın küresel ölçekte tanınmasına katkı sunan en belirgin figürlerden biridir. ([Forbes Türkiye][1])
Güreli’nin bu rolü, fuarın bir marka olarak İstanbul’un kültürel kimliğini şekillendirme çabasının liderliğini üstlenmesini sağlar. Bu aynı zamanda Contemporary İstanbul’un “mülkiyeti” ile “yönetimi” arasındaki farkı da gösterir: Fuarın kurumsal sahibi bir organizasyon ise de (örneğin Contemporary İstanbul Vakfı veya yönetim kurulu aracılığıyla), onun sembolik lideri Güreli’dir. Bu durum, kültürel üretim alanlarında sıkça görülen bir “liderlik kültürü”nü işaret eder — karar alma süreçlerinde asimetrik bilgi, sosyal sermaye ve erişim farklılıkları yaratır.
Toplumsal Normlar, Cinsiyet Rolleri ve Kültürel Pratikler
Sahiplik Algısı ve Normatif Beklentiler
Sanat fuarları genellikle elitizmin sahaları olarak algılanır. Bu, Contemporary İstanbul’un toplumsal rolünü değerlendirirken göz önünde bulundurulması gereken önemli bir eşitsizliktir: Kimler bu fuarın “sahibi” gibi davranır? Kimler sergiyi gezebilir? Kimler koleksiyoner olabilir? Bu soruların cevapları, sadece ekonomik sermaye ile değil, aynı zamanda kültürel sermaye ve sosyal bağlantılarla da alakalıdır.
Contemporary İstanbul’un yönetim kurulunda ve destekleyen sponsor ağında yer alan isimlerin çoğu, sanat dünyasında yer edinmiş erkek ağırlıklı elitler olarak gözlemlenebilir. Ancak koleksiyoner kitlesinin çeşitlenmesine dair yapılan açıklamalarda kadın sanatçıların ve kadın koleksiyonerlerin etkinlikte daha görünür hale geldiği vurgulanmaktadır. ([Dünya Gazetesi][2])
Bu dönüşüm, klasik sanat piyasasının normatif beklentilerine karşı bir hareket olarak değerlendirilebilir: kültürel alanlarda cinsiyete dayalı kalıpların kırılması, fuarın “sahiplik” ve “karar alma” mekanizmalarına daha geniş bir katılımın mümkün olmasını sağlayabilir.
Kültürel Pratikler ve Erişim İmkanları
Contemporary İstanbul, koleksiyonerler, galeriler ve sanatçılar arasında bir etkileşim platformu olarak işlev görür. Ancak pratikte bu etkileşim, sadece davet edilen elit gruplarla sınırlı kalabilir. Erişim engelleri, ekonomik bariyerler ve sosyal ayrımlar fuar alanına girişten ziyade, bilgiye erişim, sanat eserlerini anlama ve yorumlama süreçlerinde de kendini gösterir. Bu, sanat fuarlarını “sahiplik” sorunsalının daha geniş toplumsal adalet bağlamında değerlendirilmesinin neden önemli olduğunu gösterir.
Güç İlişkileri ve Kurumlar
Yönetim, Sponsorluk ve Finansal Ağlar
Contemporary İstanbul’un organizasyon yapısı, yöneticiler, danışma kurulları ve sponsorlardan oluşur. Main partner olarak Akbank gibi büyük sponsorlar fuarın ekonomik sürdürülebilirliğine katkı sağlar. ([akbanksanat.com][3]) Sponsorluk, bir fuarın ekonomik kapasitesini artırırken aynı zamanda kurumsal “sahiplik” üzerinde de etkide bulunur: sponsorların beklentileri, fuarın programlarını ve seçkilerini şekillendirebilir.
Bu bağlamda, Contemporary İstanbul’un “sahipliği” yalnızca tek bir bireye ait değildir; kolektif karar alma süreçleri ve sponsor ilişkileri ile şekillenen karmaşık bir güç alanıdır. Bu güç alanı, sosyal sermayenin farklı aktörler arasında nasıl dolaştığını gözler önüne serer.
Saha Araştırmaları ve Akademik Tartışmalar
Akademik literatürde çağdaş sanat fuarları, şehir markalaşmasının araçları olarak ele alınır; bir yandan kentin imajını güçlendirir, diğer yandan kentte yaşayan farklı sosyal gruplar arasında eşitsizlikler yaratabilirler. Contemporary İstanbul gibi etkinlikler, İstanbul’un “yumuşak güç” markalarının bir parçası olarak Türkiye’nin kültürel görünürlüğünü artırırken, bu süreçte yerel ve uluslararası aktörlerin farklı erişim imkanlarına sahip olduğunu ortaya koyar. ([contemporaryistanbul.com][4])
Bu bağlamda, sahiplik algısı sadece resmi mülkiyetle değil; kültürel sermaye, sosyal ağlar ve uluslararası bağlantılarla da ilişkilidir. Contemporary İstanbul’un ekosistemi, sadece galericileri ve sanatçıları değil, genç sanat izleyicilerini, akademisyenleri ve daha geniş bir toplum kesimini de içine alacak şekilde genişletilmelidir.
Kişisel Gözlemler ve Okuyucuya Davet
Sanat fuarları, sadece eserlerin sergilendiği mekânlar değildir. Onlar, kimlerin sanatı üretip tükettiği, kimlerin sesinin duyulduğu ve kimlerin dışarıda kaldığı gibi toplumsal dinamikleri görünür kılar. Contemporary İstanbul’un “sahibi” kavramı, bu makro ve mikro düzeyli ilişkiler ağı içinde belirlenir. Ali Güreli’nin liderliği fuarın simgesi olabilir; ancak gerçek sahiplik, bu kompleks sosyal ağın tüm katılımcıları arasında paylaşılan bir süreçtir.
Bu yazıyı okurken kendi sosyal ve kültürel deneyimlerinizi düşünmenizi öneririm:
• Bir sanat etkinliğine katıldığınızda ne tür engellerle karşılaşıyorsunuz?
• Hangi sesler daha sık duyuluyor, kimler sessiz kalıyor?
• Kültürel alanlarda toplumsal adalet nasıl daha görünür hale getirilebilir?
Bu sorular sizi, Contemporary İstanbul’un salt bir fuar olmadığını, aynı zamanda bir toplumsal mekan olduğunu düşünmeye davet ediyor. Contemporary İstanbul’un sahibi kimdir? sorusu, belki de bu toplumsal ağın içinde hepimizin farklı roller üstlenmesi gerektiğini gösteriyor.
[1]: “Contemporary İstanbul kurucusu Ali Güreli İstanbul’u küresel sanat …”
[2]: “Contemporary İstanbul Başkanı Ali Güreli: Türkiye’deki koleksiyoner …”
[3]: “Contemporary Istanbul – Akbank Sanat”
[4]: “Contemporary Istanbul”