Beş Tümel Nedir? (Hayatın İçinden Birkaç Komik Anlatım)
Merhaba! Bugün biraz felsefi, biraz da esprili bir konuya dalacağız: “Beş tümel nedir?” Sahi, siz de hiç böyle bir şey duydunuz mu? Hani bazen arkadaşlarla buluştuğumuzda deriz ya, “Bunu öğrenmek için dört yıl mı okuyacağız?”, işte o tarz bir şey aslında. Hadi gelin, bu felsefi kavramı, gündelik hayatımıza nasıl iliştirebileceğimizi konuşalım. Ama önce, “Beş tümel nedir?” sorusunu biraz çözmemiz lazım, değil mi?
Beş Tümel Nedir? Basitçe Anlatmak Gerekirse…
Felsefe derslerinde “beş tümel” demek, genel bir özelliği taşıyan, doğru kabul edilen belirli şeylere işaret eder. Yani, bir şeyin “tümel” olması demek, o şeyin her zaman doğru, her zaman geçerli olması demek. Matematiksel ya da mantıksal bir kavram gibi düşünün. Bu, bazen çok derin bir anlam taşıyabiliyor; ama bazen de öyle komik hale geliyor ki… Mesela bir gün, arkadaşım Fatih’e “Kardeşim, seninle ilgili her şey beş tümel!” desem, ne olur? Hadi bir düşünün…
Örnek Mi? Tabii, Bunu Kaçırmamış Olun!
Bir örnek vermek gerekirse, “Bütün insanlar ölümlüdür” gibi bir cümle düşündüğümüzde, bu aslında çok klasik bir tümel örnektir. Şimdi, daha fazla filozof konuşmalarına girmeden, günlük yaşantımıza inelim. Yağmur yağdığında dışarı çıkıp, “Aman, yine ıslanacağız!” dediğimizde aslında “Beş tümel”in çok güzel bir örneğini veriyoruz. Herkesin bildiği bir gerçek: Yağmur yağarsa ıslanırsınız. İstediğiniz kadar şemsiye taşıyın, yağmurla mücadele edemezsiniz. Bu da bir tür tümel değil mi?
Beş Tümel ve Arkadaşlar: Hayatın Her Alanında!
Arkadaş ortamımda her zaman “Beş tümel nedir?” sorusuyla dalga geçerim. Mesela geçen gün, Ahmet’le bir kafenin önünde buluşmuştuk. Hava kararmış, tam sohbetin ortasında garsona şöyle dedim: “Yani, bir insan, böyle bir soğukta dışarıda durursa kesin hasta olur, değil mi?” Ahmet hemen cevapladı: “Tabii, beş tümel. Soğukta durursan hasta olursun, herkes biliyor.” Biz de gülüp geçtik ama işte… Birçok şey aslında “beş tümel” gibi değil mi? Soğukta hasta olmanızı beklerken, bu durum bir bakıma felsefi bir genelleme gibi.
Felsefe, Mizah ve İnsanlar
Bazı şeyleri çok ciddiye almak yerine, mizahi bir bakış açısıyla görmek daha kolay olabilir. Örneğin, hayatımda yapacağım en iyi hareketin sabah uyandığında “Kahvemi içmeden kimseyle muhabbet etmeyin” demek olduğunu fark ettim. Bunu da çok ciddi bir şekilde söylüyorum. Hadi, gelin bunu bir beş tümel olarak düşünelim! Şöyle ki: “Eğer bir insan uykusuz ve kahve içmeden bir yere giderse, o kişinin ciddi şekilde sinirli olması ve etrafındaki herkese yansıtması beş tümeldir.” Gerçekten de öyledir. Kahve içmeden ofise gittiğimde, ortamda neredeyse kimseyle konuşamam. Evet, o kadar zor bir insanım!
Beş Tümel ve İstanbul Hayatı: Biraz Sadece Kendisini Anlatan Durumlar
İstanbul’da yaşamanın çok güzel ama bazen sinir bozucu yanları vardır. Mesela, bir otobüs durağında beklerken, “Düşünsene, yine 20 dakika geç kalacak” dediğimde, hemen etrafımdaki insanlar da onay verir. “Tabii, yine bir aksilik olacak. Beş tümel!” O kadar içselleştirmişiz ki bu durumu, aslında mantıklı da bir bakış açısı gibi. Çünkü İstanbul’da, bekleme süresi her zaman çok uzun, her şeyin geç kalması normal. Ben buna İstanbul’un felsefi ilkesi diyorum. Yani “Bekleme süresi uzundur ve bu kural herkes için geçerlidir.”
Beş Tümel Nedir? Sonunda Birleşen Her Şey…
Aslında, beş tümel nedir diye sormak, hayatın her alanında bir felsefi düşünce yapısına girmektir. Yani bir şeyin doğru olmasını beklemek, hepimizin içsel olarak kabul ettiği ve her durumda geçerli saydığımız kurallara dayalıdır. Örneğin, soğukta üşürsünüz, hastalanırsınız, otobüs hep geç gelir… Bütün bunlar, bizim “Beş tümel nedir?” sorusuyla buluşturduğumuz gerçeklerdir. Hepimizin hayatında yer eden, gündelik alışkanlıklarla şekillenen bir mantık.
Sonuçta, beş tümel nedir diye sorarken hayatı biraz daha ciddiye almak yerine, komik ve mizahi yönlerini görmek, belki de en doğrusu. O yüzden bir dahaki sefere “Beş tümel nedir?” diye sorarsanız, o anki ruh halime göre size bir otobüs örneği de verebilirim! 🙂